Cum Lutherus ante Dietam iterum adductus est, nullum erat timoris aut pudoris vestigium in vultu. Serviens et pacificus, multum tamen animosus et admirabilis, testis Dei stetit in magnis terrae.

Nunc autem imperialis officialis ad secundam quaestionem interrogatus respondit: Utinam in toto vellet libros suos defendere? An partem ejus vult recedere?

Oratio nobilis

Respondit Lutherus leniter et humiliter, sine violentia et passione. Servabat habitum et obsequium, fiduciam tamen et laetitiam, quae mirabatur congregationem.

Petitoque Caesareo victu, si ob reclusivam vitam monasticam, solitas curiales mores neglexisset, libros suos non omnes similes declaravit. In quibusdam fidem et bona opera tractavit, ita plane, simplex et Christiana, ut etiam inimici non solum innoxios, sed etiam utiles videre cogerentur. His abducendos fore ut damnarent omnes partes convenit.

Secundum genus operum contra papatum dirigitur et eos exponit qui per doctrinam et exemplum totam Christianitatem corpore et anima corruperunt. Nemo inficiari potest, aut dissimulare, leges et doctrinas Pontificum ad Christianorum conscientiam mancipare, onerare et torquere. Incredibilis Romae rapacitas bona et opes Christianismi- nis, praesertim Germanicae nationis, devoraret. "Si ea quae scripta sunt revoco, tyrannidem hanc firmarem et multis magnis iniuriis ostium aperirem?"

Tertium genus librorum contra eos qui Romanam tyrannidem defendunt ac dogmata oppugnant, impertire studet. Hic ingenue ac libere fatetur se vehementius quam decet expressisse. Non se sanctum reputat; sed etiam hos libros revocare non potuit, aliter probaret adversariorum impietatem. Occasionem arriperent et populum Dei maiore feritate delerent.

Sed quoniam homo est, et non Deus, defendet se sicut Christus olim verbis: »Si male locutus sum, testimonium perhibete contra me. aut quicunque voluerit, et possit, ad probandum me ex scriptis prophetarum, quod fallor. Ut primum persuasum habeo, statim omnia errata mea retractabo, ac primus libros meos in ignem conjiciam.

Quod modo dixi, satis perspicue ostendit me omnia pericula attente perpensa et perpensa. Potius quam me retineant, gaudeo in eo quod hodie Evangelium sollicitudinis ac discordiae causa est. Casus tunc erat reversus. Ea prorsus est natura et finis verbi Dei. Jesus dixit, "Non veni pacem dare, sed gladium." (Matthew 10,34:9,5) Mirabilia et terribilis sunt consilia Dei. Vae nobis, cum contra Sanctum Verbum Dei nitimur unitatem quaerendo, gravissimum nobis aestum ineluctabilis periculi, praesentis calamitatis ac vastitatis tolerans inferens. Quin potius ut iuvenum et nobilium Imperatorum Karoli principatus, in quo tantam spem apud Deum ponimus, non sub iisdem ominibus, quibus incepit, perseveret ac desinat. regum Babyloniae atque Israelis, qui numquam plus in suam perniciem contulerunt, quam cum videntur subtilissimis consiliis firmasse auctoritatem. Deus movet montes, antequam sciant.

Non ita loquor, quod nobiles principes meo iudicio pauperem egere posse existimo; sed officium meum volo, quod Germania a liberis exspectare ius habet. Celsitudini tuae et Serenissimae celsitudini me commendo, oro humiliter, ne odia inimicorum meorum me indignam in me effundant.'

Primum Germanicum, deinde Latinum

Lutherus germanice locutus fuerat. Nunc idem Latine repetere rogabatur. Caesar Germanici amator non erat. Etiam Hispani et Italici curiales intelligere difficile erat. Sermone suo admodum exhaustus, obsecutus est Lutherus, omnia latine repetens pari claritate et industria. Sed Deus in sua providentia omnia ordinavit. Multorum mentium Principum errore et superstitione adeo obcaecabantur, ut vim argumenti Lutheri in prima lectione non viderent; sed ea quae magna cum perspicuitate repetentes agnoverunt. Dei spiritus veritatem in lucem produxit ac penitus perseuerantem reliquit impressionem. Reformatio victoriam adeptus est, quae magna vi contra papatum loqueretur.

Revocabis an non?

Qui pertinaciter oculos suos ad lucem claudebant, qui veritatem convinci nolebant, verbis Lutheri instigabant. Orator Reichstag etiam unus ex illis fuit. Cum Lutherus orationem complesset, officialis ille iratus dixit, 'Non respondisti ad interrogationem tibi. Consiliorum arbitrium non interrogas. Da clare et incunctanter responsum: num recantabis an non?

Deus me adiuvet!

Lutherus firmiter respondit: Cum Serenissima Majestas Tua et Majestas tua simplex, clara et directa responsio a me exigat, hoc sume: Non possum fidem meam submittere vel Papae vel Conciliis; Constat enim in die se saepe errasse et contradixisse. Itaque si neque testimoniis scripturae neque valida ratione persuadeor; si non consentiunt cum allatis; et nisi ita subjiciatur verbo Dei judicium, non possum nec retractare. Non enim potest christiano contra conscientiam suam loqui. Et conversus ad congregationem oculos, stans ante, in manibus tenens animam suam, dixit: Hic sto, non possum illum adiuvare. Deus me adiuvet! Amen!"

Sicut petra solidum

Stat ergo hic iustus fundamento certo, Prophetae et apostoli, ipso Unctus tamquam angulari lapide. Magnus corrector inconcusse et sine timore stat in statione sua. Fidelis inter infideles, non obstante procella mali et ultionis, stat sicut cedrus magna in Libano inter ligna silvae. Dum turbae libidinum sordesque intumescunt, instar magni maris undae, stat navis e caelo erecta ad monendum abditae syrtes et scopulosi litoris oram.

Lutherus nescit quid sibi praesto sit; sed scit veritatem numquam deficere. Si opus sit, volens mori si potest veritati melius in morte quam in vita servire. Lumen de solio Dei illuminavit faciem suam. Magnitudo eius et morum puritas, pax et gaudium cordis omnibus visi sunt, sicut erroris potestatem testificatus est et fidei superantis mundi excellentiam testatus est.

Finito correctore, tota congregatio in statu incredulae rigiditatis ad tempus permansit. Plurimi principum libertate et animi nobilitate delecti. Imperator ipse, graviter commotus, exclamavit: «Monachus corde intrepido et constanti animo loquitur!» Hispani et Itali confusi coeperunt irridere magnitudinem moralem, quam mentes eorum turpia et impia comprehendere non potuerunt.

Victi sunt Romani fautores; eius causa in dissona luce apparuit. Potentiae iacturam prohibere conati sunt, non appellando Scripturam ad demonstrandum Lutheri errorem, sed minis, Romae infallibile argumentum. Prolocutor pro Reichstag dixit iracunde ad Lutherum: "Si non recantare, Kaiser et civitates imperiales habebunt quaestionem quomodo cum heretico contumaci agat."

Amici Lutheri, qui magna cum laetitia nobile defensionem eius audierant, his verbis contremiscunt; sed ipse Doctor firmiter dixit: Deus sit mihi adiutor! Quia nihil possum solvere."

Discessit Lutherus deliberantibus principibus. Quo revocato, ad eum conversus orator eorum: 'Martine, non locutus es cum mansuetudine, quae in re tua conveniens fuisset. Categorica operum tuorum supervacaneum erat; nam si erroneas revocaveris, Imperator reliquos comburi non permittit. Ridiculum est postulare Scripturam refelli, cum repetas haereses iam damnatas a concilio generali Constantiensi. Imperat ergo tibi imperator, ut simpliciter dicturus sit vel non. Visne publicationes tuas confirmare vel aliquid ex illis retractare?"

Lutherus placide respondit, "Non aliud habeo responsum quam id quod datum est."

Triumpho!

Intellexerunt eum perfecte. Firmus ut saxum constitit, dum saevissimae mundanae virtutis aestuat sine effectu. Verborum vis simplex, habitus intrepidus, tranquillitas, significantium intuitus, immobilis propositio, quae in omni verbo et actione emanavit, vehementer moverunt congregationem. Neque ulla spes erat, quod persuaderi dauco aut baculo in potestatem Romanorum venire posse. Monachus de mundi rectoribus triumphaverat.

Carolo V. e solio surgens totusque conventus idem fecit. "Reichstag cras mane iterum occurret ut consilium Caesaris audiat" cancellarius nuntiavit. Multi in hac societate eodem spiritu commoti sunt, quo Pharisaeos semel inspiravit. Sanguinem sitiebant cuius argumenta refellere non poterant. Lutherus tamen, periculum suum intelligens, cum Christiana dignitate et sedulo omnibus locutus est. Verba eius a superbia, libidine et calumnia immunes erant. Se et magnates circa se penitus amisit, solum sentiens se esse in presentia qui infinite superior erat pontificibus, prelatis, regibus et imperatoribus. Messias, qui regnabat in corde Lutheri, locutus est per suum testimonium cum virtute et magnitudine sua, quae stupet et stupet et amici et inimici de die. Adfuit consilio Dei potestas convertens et principum corda impressit.

Fautores Papae victi senserunt et irati quaesiverunt cur Reichstag cancellarius reum monachum citius non interrupisset. Plures principes palam confessi sunt Lutherum rectum esse. Multae sunt veritates persuasae; sed aliqua impressio tantum ad tempus fuit. Non satis est sementem gleba; ardor resistendi exaruit. Alius coetus eorum opiniones non tunc expressit, sed postea, Scripturas sibi investigantes, magna cum audacia in gratiam Reformationis exierunt.

Elector Fredericus conspectum Lutheri ante diatam apprehensum expectabat, et orationem eius magno affectu audiebat. Gaudet doctoris virtute, constantia et temperantia, se patrono glorians. Hunc enim in duas partes diviserat mundus: ex una parte, mundum et ecclesiam in omni superbia et potestate; ex altera parte monachus ignotus. Vidit sapientiam pontificum, regum et prelatorum, evanuit a virtute veritatis. Papatus cladem passus est apud omnes gentes et per omne saeculum.

ex Signa temporum, August X, MMXIX