Ko te hiahia mo te herekore. Na Ellen White, Clarence Crisler, HH Hall

Te wa panui: 13 meneti

Ko tenei upoko o te pukapuka The Great Controversy kei roto anake i te whakaputanga reo Paniora, a na ana hekeretari i whakahiato mo Ellen White.

Ko te timatanga o te rautau 16 e rite ana ki 'te wa toa o te hitori o Paniora: ko te wa o te wikitoria whakamutunga ki nga Moors me te raupatu aroha o te ao hou. I roto i tenei wa, ko te ngakau nui o te whakapono me te hoia i tohu i te ahua o te motu o Spain me te tino kaha. Ko te mana rangatira o nga Spaniards i mohiotia, i wehingia i roto i te pakanga, i nga mahi a te kawanatanga me nga mahi a te kawanatanga.« I te mutunga o te rautau 15 kua kitea e Columbus »nga rohe nui me te tino taonga nui» ka tukuna ki te karauna Paniora. I te timatanga o te rau tau 16, ka kite te Pakeha tuatahi i te Moana-nui-a-Kiwa; a i te wa e whakanohoia ana nga karauna o Karaima raua ko Barbarossa ki runga ki te mahunga o Karaima i Aachen, "Kei te haere a Magelana i te haerenga nui hei arahi ki te taiawhiotanga o te ao, a ka mahi a Korete ki te raupatu nui o Mehiko." E rua tekau tau i muri mai "kua oti pai a Pizarro te wikitoria o Peru" (Encyclopaedia Britannica, putanga iwa, Art. »Charles V.«).

I kake a Charles V ki te torona hei rangatira mo Spain me Naples, Netherlands, Germany me Austria "i te wa e noho ana a Tiamana i roto i te raruraru kaore i kitea i mua" (ibid.). Na roto i te hamaniraahia te matini neneiraa, ua parare te Bibilia na roto i te mau fare o te taata, e a haapii ai e rave rahi i te taio i te Parau a te Atua no ratou iho, ua faaore te maramarama o te parau mau i te pouri o te mau peu tahutahu mai te hoê heheuraa apî. I kitea kua neke atu ratou i nga whakaakoranga a nga kaihanga o te hahi tuatahi i tuhia i roto i te Kawenata Hou (Motley, History of the Foundation of the Republic of the United Provinces, Kupu Whakataki, XII). I roto i nga ota monastic, "kua kino te ora monastic i kore ai e taea e nga moke tino pai te manawanui" (Kurtz, Kirchengeschichte, p. 125). E rave rahi atu â mau taata tei apitihia i roto i te Ekalesia e mea iti roa to ratou hoho‘a ia Iesu e ta ’na mau aposetolo. Ua maere roa te mau katolika aau rotahi o tei here e tei faatura i te haapaoraa tahito i te mataitairaa i itehia i mua ia ratou. I roto i nga ahuatanga katoa o te ao "kua tino kitea te ahua o te pirau" kua uru mai ki roto i te Hahi, "ka nui haere te hiahia nui ki te whakatikatika" (ibid., para. 122).

Ko nga Lutheran te awe i Spain

"Ko te hiahia ki te hau i te hau pai ake, i puta ake nga kaikauwhau i nga waahi katoa, i whakaaweahia e te whakaakoranga parakore" (ibid., p. 125). He maha nga Katorika Katorika rongonui me te whai whakaaro nui, tae atu ki etahi o nga minita Paniora me Itari, i uru ki tenei kaupapa, i horapa tere ki Tiamana me Parani. Mai ta te Archbishop ite no Toledo, Bartolomé de Carranza, i faataa i roto i ta ’na mau tatararaa no nia i te Catechism, ua hinaaro teie mau perepitero paieti “ia ora i roto i to ’na ohie e te viivii ore te varua tahito o to tatou mau tupuna e o te huiraatira tahito” (Bartolomé Carranza y Miranda, Ko nga korero mo te Katorika Karaitiana, Antwerp, 1558, 233; i whakahuahia e Kurtz, p. 139).

Ko nga Spaniards: he tangata aroha ki te herekore

I taea e nga minita Paniora te mahi matua i tenei hokinga ki te Karaitiana tuatahi. Ko te hunga Paniora e aroha ana ki te herekore i nga rautau tuatahi o te wa Karaitiana kare i whakaae ki te mana o nga episekopo o Roma; a i muri noa iho i te pahemotanga o nga rau tau e waru katahi ano ka mohio ki te tika o Roma ki te pokanoa ki te mana whakahaere i roto i ana mahi o roto. Ko te tino ki te whakangaro i tenei wairua o te herekore, i tohu hoki i te iwi Paniora i nga rautau i muri mai, i mohio ai ratou ki te mana rangatira o te papa, i te tau 1483, i roto i te haora whakamate mo Spain, ka whakamanahia e Ferdinand raua ko Isabella te whakaturanga o te Inquisition hei taraipiunara tuturu i Castile me tona whakaturanga ano ki Aragon me Thomas de Torquemada hei Kai-whakahaere Tianara.

Te Tomb of Freedom

I te tau o Charles V, “te haavîraa i te tiamâraa o te taata, o tei haere a‘ena i te mau mahana o to ’na papa ruau e o ta ta ’na tamaiti i rave i te hoê faanahoraa, noa ’tu te mau piiraa a te mau Cortes, ua tamau noa […] . I tangohia e ia nga pukenga katoa o tana minita rongonui, a Cardinal Jimenez, ki te aukati i te pakarutanga. I te timatanga o te kingitanga o te kingi (1520), ka pehia nga taone o Castile ki te tutu ki te pupuri i o raatau herekoretanga o mua. Ka taea anake te pakaru o te tutu ki te uaua (1521)" (Te New International Encyclopaedia, ed. 1904, toi. "Charlemagne"). Ko te kaupapa here a tenei rangatira, pera i ta tona tupuna a Ferdinand, ko te whakahee i te wairua o tetahi wa ma te whakaaro ko nga wairua me nga tinana o te tini tangata hei taonga mo te tangata takitahi (Motley, Kupu Whakataki, X). Ka rite ki te korero a tetahi kaituhi korero: »Ko te rangatiratanga whakakake o Charles V i ara ake i runga i te urupa o te herekore (ibid., preface).

Heoi ano: kaore e taea te aukati

Noa'tu teie mau tautooraa taa ê no te faaere i te mau taata i to ratou ti'amâraa tivira e faaroo, e tae noa'tu i to ratou mana'o, "te itoito o te anaanatae i te pae faaroo apitihia e te mana'o hohonu o te ti'amâraa tivira" (ibid., xi) i turai i te tini o nga tane me nga wahine karakia ki te mahi pera. a mau papu i te mau haapiiraa a te Bibilia e no te paruru i to ratou tiaraa no te haamori i te Atua ia au i te mau faaueraa a to ratou mana‘o haava. No reira ka horahia he kaupapa rite ki te hurihanga whakapono i etahi atu whenua ki Spain. Mai te mau mea i itehia mai i roto i te Ao Apî i fafau i te mau faehau e te feia hoo tao‘a fenua e te mau tao‘a faahiahia, e rave rahi mau melo no te hui arii teitei o tei haamau papu i to ratou mana‘o i nia i te mau upootiaraa rahi a‘e e te mau tao‘a rahi roa a‘e o te evanelia. Te mau haapiiraa a te mau Papai i roto i te aau o te taata mai ia Alfonso de Valdés, papai parau a Charles V, to ’na taeae o Juan de Valdés, papai parau no te Viceroy no Naples, e te taata aravihi i te parau o Constantine Ponce de la Fuente, te perepitero e te fa‘iraa hara. ki a Charles V, i kii a Piripi II ko ia "he philosopho tino nui, he tohunga whakapono hohonu, ko tetahi o nga tangata tino nui o te terono me te mohio ki te korero kua mau i roto i te maharatanga ora". Ua puai roa ’tu â te mana o te mau Papai i to ’na tomoraa ’tu i roto i te fare monahi ona no San Isidro del Campo, i reira fatata te mau monahi atoa i te fariiraa ma te oaoa i te Parau a te Atua ei lamepa no to ratou avae e te maramarama i to ratou haerea. Ahakoa ko te Akipihopa Carranza i whawhai mo tona oranga i roto i nga pakitara o te Inquisition mo te tata ki te rua tekau tau i muri mai i tana pikinga ki te primate na tona piri ki nga whakaakoranga a te Paipera.

Ko nga tuhinga hei kaikawe puku o te ako o te whakatika

I te omuaraa o te matahiti 1519, ua haamata te mau papai a te feia faaapî i te itehia i te tahi atu mau fenua na roto i te mau buka iti na roto i te reo Latino. I nga marama i muri mai, he maha atu nga mahi i whai, tata katoa ki te reo Paniora. Ua tuu ratou i te Bibilia ei ofa'i tape'a no te mau haapiiraa atoa, te Reforomatio mai te mea e titauhia, e ua faataa ratou i te mau parau mau rarahi no te faatiaraa na roto i te faaroo e te tiamâraa na roto i te evanelia.

'Ko te tuatahi, te rangatira, te tino pai o nga mahi katoa,' ko ta nga Kai-whakahou, 'ko te whakapono ki a Ihu Karaiti. Na roto i teie ohipa te tahi atu mau ohipa e tia ’i.’ ‘E rave te hoê taata faaroo i te Atua i te mau mea atoa ma te aau tae e te oaoa, area te taata e ere i te Atua ra, te ora noa ra ïa i roto i te mauiui e tei roto noa i te tîtî. E miharo ana ia ki te maha o nga mahi pai hei mahi; ka oma ia ki konei, ki tera wahi; ka ui ia ki tenei me tera, kaore e kitea he okiokinga ki hea, ka mahia e ia nga mea katoa i runga i te pouri me te wehi.« »Ko te whakapono no roto anake ia Ihu Karaiti, he mea whakaari me te kore utu. E te taata nei, a feruri na i te Mesia e a hi‘o na i te huru o to te Atua aroharaa ia oe i roto ia ’na ma te ore e au ia oe. Mai i tenei ahua o tona aroha noa, tangohia te whakapono me te tino mohio kua murua o hara katoa: kaore he mahi e taea te whakatutuki. No roto mai i te toto, no roto mai i te mau ma‘i, no roto mai i te poheraa o te Mesia iho e tahe mai ai te faaroo no roto mai i te aau.«

I roto i te hoê o te mau api parau te faataa-ê-raa i te taa-ê-raa i rotopu i te maitai o te faaroo e te mau ohipa a te taata, mai teie te huru:

“Ua parau te Atua, ‘O te faaroo e o tei bapetizohia, e ora ïa.’ E mea maitai a‘e teie parau fafau a te Atua i te teoteo atoa i te ohipa, i te mau euhe atoa, i te mau haamâharaa atoa, i te mau faaanaanataeraa atoa, e i te mau mea atoa i hamanihia e te taata; no te mea tei runga i tenei kupu whakaari to tatou hari katoa ki te whakaae tatou ma te whakapono. Ia ti'aturi tatou, e haapuaihia to tatou aau i te fafauraa a te Atua; e noa'tu e ua iriti-ê-hia te mau taata atoa i te taata faaroo, na te faaroo i taua fafauraa ra e paturu ia'na. E haavî oia i te enemi o te hinaaro e haru mai ia ’na e e nehenehe oia e faaruru i te pohe aroha ore e te haavaraa a te Atua. Ta'na tamahanahanaraa i roto i te mau ati atoa, oia ho'i, te na ô ra oia e: Ua noaa ia'u te oho matamua i roto i te bapetizoraa; ki te mea kei ahau te Atua, ko wai hei whawhai ki ahau? Auê te tao‘a rahi o te Kerisetiano e tei bapetizohia! Kaore he mea ka ngaro ki a ia mena kaore ia e pai ki te whakapono."

“Mai te peu e e itea mai i te Kerisetiano to ’na ora mure ore na roto i te faaapîraa i to ’na bapetizoraa na roto i te faaroo,” o ta te taata papai i teie vea i ui, “no te aha ïa e titauhia ’i te mau ture no Roma? No reira, ka kii ahau,' ka tapiritia e ia, 'kahore he mana o te popa, o te episekopo, o tetahi atu ranei ki te tuku i tetahi mea ki runga i te Karaitiana me te kore e whakaae. He nanakia nga mea katoa. E tiamâ tatou i te mau mea atoa […] Na te faaroo e haava te Atua i te mau ohipa atoa. E mea pinepine e mea au a‘e i te Atua te ohipa ohie a te hoê tavini aore ra a te hoê tavini vahine i te haapaeraa maa e te mau ohipa a te hoê taata faaroo ereraa i te faaroo. Ko te iwi Karaitiana te iwi pono o te Atua.« (D'Aubigné, Histoire de la Reformation du seizième siècle, lib. 6, pene. 6)

Ua haapii te tahi atu api parau e te faatura ra te Kerisetiano mau, i te faaohiparaa i to ’na tiamâraa o te faaroo, i te mau mana faatere e vai ra. Ko te aroha ki tona hoa tangata e akiaki ana ia ia ki te mahi tupato me te piripono ki nga rangatira o te whenua. "Ahakoa he herekore te Karaitiana [...], ka mahi ia i a ia ano hei pononga me te mahi ki ona teina mai i ta te Atua mahi ki a ia na roto i a Ihu Karaiti." "E hiahia ana ahau," e kii ana te kaituhi, "he kore utu, he koa, he ngakau ngakau kore he papa e mahi ana. E Ihowa, nana nei i homai ki ahau ona rawa katoa; Te hinaaro nei au e rave i to ’u mau taeae mai ta te Mesia i rave mai ia ’u.” “Ma roto i te faaroo,” te na ô faahou ra te taata papai, “e tahe mai ai te hoê oraraa tiamâ, te here e te oaoa. Aue, ano te pai me te pai o te oranga o te Karaitiana! […] Na te whakapono ka whakatika te Karaitiana ki te Atua; na te aroha i piko ai ia ki te tangata; heoi e mau tonu ana ia i roto i te Atua. Ko te tino herekoretanga tenei, he herekoretanga e nui atu ana i era atu herekoretanga pera me te rangi i runga ake i te whenua.« (ibid., pene 7)

Eita teie mau parau no te ti'amâraa o te evanelia e ore e haapa'o-ore-hia i roto i te hoê fenua i reira te here i te ti'amâraa i aa hohonu roa. Ko nga pukapuka me nga pukapuka iti i tukuna mai i o ringaringa ki o ringaringa. Ua tamau noa te mau Hoa o te Movement Evanelia i Helevetia, Helemani e Holane i te hapono i te mau papai e rave rahi i Paniora. Ehara i te mea ngawari ki nga kaihokohoko te mawhiti i te matakitanga a nga kaikorero a te Inquisition; no te mea ua rave ratou i te mau ravea atoa no te faaore i te mau haapiiraa Reformed na roto i te patoiraa i te mau papai e parare ra i te fenua.

te tangata kaipahua o te atua

Heoi ano, kare nga hoa o te kaupapa i wiri tae noa ki te maha o nga mano tini o nga pepa me nga pukapuka iti i mauhia ki roto, i mawhiti mai i te mataaratanga o nga kai-whakahaere i nga tauranga matua o te Mediterranean me nga huarahi o Pyrenees. I etahi wa ka tukuna enei tukunga ki roto i te tarutaru, i te jute bales ranei (hemp mai Inia) i roto ranei i nga pouaka o te Burgundy me te waina champagne ranei (HC Lea, Nga Upoko mai i te Hitori Whakapono o Spain, wh. 28). I etahi wa ka whakakiia ki roto i te ipu wai i roto i tetahi oko nui ki te waina. I tera tau, i tera tau, i roto i te nuinga o te rautau tekau ma ono, i mahia he kaha ki te hoatu ki nga tangata nga Kawenata me nga Paipera reo Paniora, me nga tuhinga a nga Kai-whakahou. He wa i mau ai "te kupu kua oti te tuhi i nga parirau, he rite ki te hau, i kawe nga purapura ki nga whenua tawhiti" (D'Aubigné, Lib. 1, Ch. 9).

I taua wa ka whakamatauria e te Inquisition ki te kore e taka aua pukapuka ki te ringa o te iwi. “Ko nga rangatira o nga toa pukapuka ki te tuku atu i nga pukapuka maha ki te Inquisition e tata ana ka peeke ratou.” (Dr. JP Fisher, History de la Reformation, api 359) Ua haruhia te taatoaraa o te mau neneiraa, tera râ, ua haruhia te mau hoho‘a o te mau ohipa faufaa, oia atoa te Faufaa Apî e rave rahi e te mau tuhaa o te Faufaa Tahito, i roto i te mau fare o te taata na roto i te mau tutavaraa a te feia hoo e te mau colporteurs. E parau mau iho â te reira no te mau mataeinaa apatoerau, Catalonia, Aragon e Old Castile, i reira te mau Waldensians i ueue ai ma te faaoromai i te mau huero, o tei haamata i te opu e te fafau i te ootiraa rahi.

Julian Hernandez

Ko Julián Hernández tetahi o nga hoa mahi a te umanga, he tangata kerekere, he maha nga wa i whakaahuahia hei kaihokohoko, hei kaikawe muera ranei, he maha nga haerenga ki Paniora, ma te Pyrenees, ma tetahi o nga whanga ki te tonga o Paniora. Ia au i te taata papai Jésuite o Fray Santiáñez, e taata Paniora o Julian “ua faarue ia Helemani ma te opua e haaviivii i te taatoaraa o Paniora, e ua haere na roto i te rahiraa o te reira, ma te haaparare i te mau buka e rave rahi o te mau haapiiraa hape i roto e rave rahi mau vahi, e te mau titoreraa a Luther i rotopu i te taata e te taata. nga wahine i rui, ina koa i Seville. He tino mohio, he parori ke (he ahua motuhake mo te hunga titorehanga). I tukuna e ia he kino puta noa i Castile me Andalusia. I haere ia ki roto, ki waho me ana mahanga me ana mahanga ma te tino mohio, ka tahuna e ia te ahi ki nga wahi katoa e tu ai tona waewae.

Noa ’tu te parareraa o te mau papai neneihia i itehia ’i te mau haapiiraa Reformed i Paniora, ‘ua haafatata ’tu â te faatereraa a Charles V na roto ia Helemani e Holane i te mau taairaa piri atu â o Paniora e taua mau fenua ra, ma te horoa i te mau Paniora, te mau reimana e te mau perepitero, i te hoê ravea maitai no te ite i te reira. no nia i te mau haapiiraa Porotetani, e ere i te mea iti tei farii ma te maitai”. (Kai ika, History de la Reformation, 360) I rotopu ia ratou, te vai ra te tahi mau tiaraa teitei a te hau, mai ia Alfonso e Juan de Valdés, na tamaiti a Don Fernando de Valdés, corregidor o te oire tahito no Cuenca.

Alfonso de Valdes

Ko Alfonso de Valdés, he hēkeretari emepaea i haere tahi me Charles V ki tana koroneihana i te tau 1520 me te Diet of Worms i te tau 1521, i whakamahi i tana haerenga ki Tiamana me Holanana ki te ako mo te takenga mai me te horahanga o te kaupapa rongopai me te tuhituhi e rua nga reta ki a ia. Ko nga hoa i Spain e whakaatu ana i nga korero i rongohia e ia, tae atu ki nga korero mo te taenga mai o Luther ki te Whare Paremata. Tata ki te tekau tau i muri mai ko Charles V ia i te Augsburg Reichstag. I reira i whai waahi ai ia ki te korerorero ki a Melanchthon. Ua haapapu oia ia ’na e “ua tauturu to ’na mana i te faaore i te mau mana‘o hape i roto i te feruriraa o te emepera; a i tetahi uiuinga i muri mai ka whakahaua ia ki te korero ki a Melanchthon e hiahia ana te Kuini kia tuhia e ia he korero marama mo nga whakaaro o nga Lutheran, me te whakataurite i enei korero i ia tuhinga me o ratou hoa riri. Ua farii te taata faaapî i taua aniraa ra ma te oaoa, e ua haponohia e Valdes te hotu o ta ’na ohipa i nia ia Campegio, te fatu pâpa. Ko tenei mahi kaore i mawhiti i te titiro a te Inquisition. I muri a‘e i to Valdes ho‘iraa i to ’na fenua tumu, ua haavahia oia i mua i te piha toroa mo‘a e ua haavahia o ’na no te mea e taata mana‘ohia oia no te Lutheranism” (M'Crie, pene 4).

Te 2

Te mutunga: Conflicto de los Silos, 219-226