Le Ipuwer Papyrus: O mala Aikupito e sefulu i punaoa e ese mai le Tusi Paia

Le Ipuwer Papyrus: O mala Aikupito e sefulu i punaoa e ese mai le Tusi Paia
Ata: wikimedia

O le Auega o loo faamatalaina ai le mala tele faaleatunuu i Aikupito ma ona taunuuga. Saunia e Kai Mester

O tala faasolopito o le Tusi Paia e mafai lava ona saʻilia lelei i puna e ese mai le Tusi Paia i tua i le Tupu o Tavita. O lea la, e lē o matuā teena atoatoa le Tusi Paia o se puna o talafaasolopito e oo lava i tusitala o talafaasolopito lē talitonu i le Atua. Ae a oo i mea na tutupu i le taimi o faamasino ma le taimi muamua atu, e faigata lava mea.

Pe o iai moni ni tala faasolopito e ese mai le Tusi Paia e faatatau i mea na tutupu i le Tusi Paia i lena taimi?

O le Egyptology o se lala suʻesuʻe suʻesuʻe lelei ma e talitonuina na maua se mea e uiga i tagata Isaraelu i Aikupito i le taimi o Iosefa ma Mose. Ou te manatu o ia foi. Ae o le faasologa o pharaohs ma a latou tusitusiga i luga o tusitusiga ma papyri o se mataupu lavelave ma atonu o le a tumau pea le le mautonu.

“Maʻeu loʻu naunau i lau tulafono! Ou te mafaufau i ai i le aso atoa.« ( Salamo 119,97:XNUMX ) O so o se tasi e fiafia i le tulafono a le Atua, o le Torah o tusi e lima a Mose, e pei o le tusitala o lenei salamo, ua ia fesili ifo iā te ia lava i le fesili: O ai moni i latou? O Farao na pule i taimi o Iosefa ma Mose? O ai le tinā fai a Mose? Po o Iosefa, Mose, o mala e sefulu, ma le Esoto e lē o taʻua i so o se mea i tala faasolopito e ese mai i le Tusi Paia?

O ai le tinā fai a Mose?

E ui o le faasologa masani a Aikupito e tuu ai le amataga o le vaitaimi o le pharaonic mai le 3000 BC, o se talitonuga sili ona lata mai e manatu o Farao na pule i se vaega tutusa. O lenei mea o le a faʻaitiitia ai le taimi o Farao ma semanu e le oʻo mai seia oʻo i le 2000 TLM. Na amata e Keriso.

Afai e saʻo le au faʻaleaganuʻu, o lona uiga o le pharaoh lauiloa Hatshepsut, o le na faʻaalia o se tama tane, o le a avea moni lava ma sui sili mo le purinisese na toso mai Mose mai le Naila. I lenei tulaga, atonu o Mose o le senenmut a Aikupito na tulaʻi mai le mativa i tulaga maualuga o le faamasinoga ma o Hatshepsut sili ona vavalalata, ae na faafuasei ma le le mafaamatalaina na mou atu mai le vaaiga. Ae ui i lea, o mummies o ona matua "Ramose" ma "Hatnofer" (Amram ma Iokapeta?) na maua i se tuugamau faigofie. Pe na feoti i latou ina ua uma ona avea o ia ma pule a Farao ma o lea na tuuina atu ai e ia se tanuga mamalu? Ae na faaleagaina le tuugamau o Senenmut ma e lei maua lava lona tina. E fetaui lelei lenei mea ma le mea moni e faapea o le solitulafono ma le sola ese a Mose na aumaia ai le faalumaina o Aikupito ma na mananao tagata e tafiesea lona manatua.

Ae peitaʻi, afai e saʻo le manatu fou, o le uluai Farao Aikupito o Nofrusobek mai le 12th dynasty atonu o le tina fai a Mose. E le pei o Hatshepsut, na te leʻi faafitia lana itupa o le pule. Ae na te leʻi fanauina foʻi se suli i le nofoālii. O lona tama o Amenemhat III, o le na nofotupu i le toeitiiti atoa le 50 tausaga, ua leva ona i ai se sui pule o Amenemhat IV, na talitonuina e nisi o Mose, i le faaiuga o lana nofoaiga. Talu ai na faʻafuaseʻi foʻi ona mou atu o ia mai le vaaiga, ae leʻi umi ae leʻi oʻo i le Amenemhet III. maliu. I le leai o se alii e suitulaga, na alu aʻe Nofrusobek i le nofoalii.

Po o le ā lava le tulaga, atonu na lāgā ai le mataupu o le soloaʻiga a Mose i Mitiana. E faapena foi le oti o le ulumatua i le mala lona sefulu ma le Farao i le Sami Ulaula. O le mea lea, e le o se mea e ofo ai, pe ana toe faia e tagata Aikupito a latou tala faasolopito iloga e natia ai lenei leiloa mataʻutia o foliga. Atonu o le māfuaaga lenā na lē faafaigofie ai e tagata Aikupito ona suʻe Mose ma le Esoto i tusi e ese mai i le Tusi Paia.

Tafaoga i le Ipuwer Papyrus

Ae o le Ipuwer papyrus e tulaga ese ona o lona faʻamaoni. Aua e leai se isi mea i faamaumauga a Aikupito o loo tusia ai se mala tele.

O lona igoa aloaia o Papyrus Leiden I 344 ma o loʻo i totonu o le Rijksmuseum van Oudheden i Leiden. Paleographically, o le kopi o loʻo i le 19./20. O le aiga o Farao o lea na amata mai i le mavae ai o le 18th dynasty, lea e fesootaʻi ai igoa taʻutaʻua o Ahmose, Amenhotep (Amenhotep), Akhenaten, Hatshepsut, Nefertiti, Thutmose ma Tutankhamun (i le faasologa o le alafapeta). E tusa ai ma tafaoga masani, o lenei malo e aofia ai tausaga 1550-1292 TLM. ma faapea foi le taimi o le Esoto Tusi Paia. Auā ua tusia e le Tusi Paia o le malaga ese atu mai Aikupito na faia i le 480 tausaga a o leʻi fausia le malumalu o Solomona, o lona uiga i le tausaga e 1446 T.L.M. ( 1 Tupu 6,1:XNUMX ).

Po o fea lava le faasologa o taimi e te filifili e mulimuli ai. O le Ipuwer Papyrus e leʻo muamua mai le aso o le Tusi Paia mo le Esoto. E leai la se mea e leaga ai le vaai atu i ai o se auega ona o mala e sefulu o le Tusi Paia na aumaia ai le aganuu a Aikupito i le auvai o le to. Se'i o tatou tu'u pea nisi vaega e aoga ia i tatou.

Anotusi o le Ipuwer Papyrus

I
Fai mai le au amioatua: O le a le mea ua tupu i le atunuu? … le Ua avea ituaiga o toafa ma Aikupito i soo se mea ... O le mea na valoia e tuaa ua taunuu ... Ua taumasuasua le laueleele i aumea ... Ua lofia le Naila i ona auvai, ae leai se tasi e suaina le fanua pe a mavae atu. Fai mai tagata uma, ‘Tatou te le iloa po’o le a le mea o le a tupu i le laueleele.’ O fafine e le’i fananau... e le toe fananau mai ni tane ona o tulaga o le atunuu.

II
Ua faafuaseʻi ona maua e tagata matitiva le tamaoaiga... le Ua i ai le mala i le nuu uma, ua i ai le toto i soo se mea, ua leai se oti … E toatele ua maliliu ua tanumia i le vaitafe. O le vaitafe o le tuugamau, o le nofoaga e alaala ai se vaitafe. E matitiva tagata maualuluga, a o ē matitiva ua tumu i le olioli. Ua faapea mai aai uma, ‘Ia tatou faasaua i e malolosi!’... Ua i ai le eleelea i le atunuu atoa ma e leai se tasi ua papae ona ofu i nei taimi. Ua liliu le laueleele e pei o le uili a le fai ipu omea. O le faomea e i ai oa … e moni, ua liu toto le vaitafe, a e feinu ai tagata... E mautinoa lava ua susunuina faitotoʻa, poutū ma pā... Ua faatafunaina aai ma ua avea Aikupito i Luga ma fanua tuufua... E mautinoa lava e toʻaitiiti tagata o totoe ma o so o se mea o loo tanu ai e tagata a latou mea. uso.

III
E moni, ua salalau le toafa i le nuu uma...ma ua o mai tagata ese i Aikupito...ua leai ni Aikupito. O fafine pologa e ofuina asoa auro ma lapis lazuli, siliva ma turquoise, carnelian ma amethyst ... E leai ni a matou auro ... ua uma mea mataʻutia ... Ua faoa le maota ... Ua leai se saito, malala, fualaau aina ma fafie ... Aisea ua leai ai se tupe e teu ai tupe? … O le a se mea e mafai ona tatou faia? fa'aleaga mea uma! Ua taofi le talie… oi ma auē i le laueleele.

IV
O le matua ma e leai se tasi e le toe mafai ona fa'ailogaina. E moni, e fai mai le au matutua ma le iti, "Ou te fia oti." E fai mai tamaiti laiti, "Sa le tatau ona ou fanau mai." E moni, Ua nutililii alii i puipui … O le mea na vaaia ananafi ua leai; ua oi le laueleele ona o lona vaivai e pei o le lino ua teuteuina... O i latou e le'i va'aia le malamalama o le ao na o atu e aunoa ma se fa'alavelave... E sa'oloto pologa uma e tautala. ‘Āfai fo‘i e tautala mai lona matai fafine, ‘ua fa‘alavelave ‘iā te ia. E mautinoa lava ua pauu laau ma ua aveese o latou lala.

V
Ua misi keke mo le tele o tamaiti; e leai se mea'ai... E fia 'a'ai le au faifa'ato'aga tetele... E moni fai mai le toto vevela: “Ana ou iloa le mea o i ai le Atua, ou te auauna ia te ia.” Ua tau le au tamo’e e gaoi le au faomea. Ua aveesea uma meatotino. moni lava, ua fetagisi manu; ua faitio le povi e uiga i le tulaga o le atunuu. moni lava, Ua nutililii alii i puipui … E moni e oti ai le mata'u; e taofia e lē ua fefe le mea ua faia i ou fili. E to‘aitiiti ‘ua loto malie... E moni, o pologa... i le nu‘u uma lava. E tolauapi tagata e lalafi se'ia oo ina pasia e le tagata feoa'i i le po. Ona latou faoa lea o ana mea. Sa latou sasaina o ia i laau ma fasiotia ai o ia. E moni ua mou atu le mea na vaaia ananafi, ua oi le laueleele i lona vaivai e pei o le lino ua teu.

VI
moni lava, So'o se mea e leaga ai le karite ma e leai ni lavalava o tagata, mea manogi ma suāu'u. Fai mai tagata uma, “E leai se mea.” Ua gaogao le faleteuoloa ma ua i lalo leoleoga... Ua avea le auauna ma matai o auauna... Ua faaleagaina tusitusiga a le au tusiupu... O fanau a ē malolosi ua lafoina i auala.

VII
Faauta, ua tutupu mea e lei tutupu mo se taimi umi; ua tulia le tupu e tagata leaga … Faamolemole faasino, Na pa'ū Aikupito i le liligiina o le vai, ma o lē na liligiina le vai i le eleele na aumaia le malaia i ē malolosi. Fa‘auta fo‘i, ‘ua ‘avea le gata i lona lua, ‘ua fa‘aalia fo‘i mea lilo a tupu o Aikupito i Luga ma lalo ifo. Ae o i latou sa le mafai ona lalaga mo i latou lava i le taimi nei ua i ai ie lino lelei. Fa'auta, o ia o lē na le mafaia muamua ona fau se va'a mo ia lava, o lo'o ia te ia se va'a... Fa'auta, o le na le iloa muamua le kitara; ua iai nei le kitara.

VIII
Fa‘auta fo‘i, o lē na muamua ‘ua leai sana mea totino, o lenei ‘ua ‘iā te ia ‘oloa ma ‘ua vivi‘i atu ‘iā te ia o ē malolosi. Faauta, ua mauoa e matitiva o le nuu... Faauta, ua avea pologa ma matai, o ē sa avea muamua ma avefeʻau, ua auina atu nei se tasi o a latou lava... O ē na lē mafai ona fasia mo i latou lava muamua o lea ua fasi povi ...

http://www.reshafim.org.il/ad/egypt/texts/ipuwer.htm

Tuua se Faamatalaga

o le a le lomia lou tuatusi imeli.

Ou te malilie i le teuina ma le faʻaogaina o aʻu faʻamatalaga e tusa ai ma le EU-DSGVO ma talia tulaga puipuia o faʻamatalaga.