Aita i maoro roa i te fariiraahia e te emepera, ua tamatahia te hoê faaauraa e o Luther. Ko te Atiipihopa o Trier, he tino tautoko i a Roma, he hoa tata hoki no te Pooti a Frederick, hei takawaenga. I karangatia te kai-whakahou ki te kainga o tenei perehitini. He maha nga rangatira o te hahi, nga rangatira o te ao me nga kaitaunaki e tatari ana ki reira, tae atu ki a Cochlaeus, he kaitirotiro mo te rangatira o te papa.

Ko te kaikorero mo te hunga i huihui mai i tino hiahia ki te whakatikatika i te hahi, no reira i aroha ia ki a Luther. I runga i te tino pai ka tahuri atu ia ki te Kai-whakahou me te whakapumau ki a ia ko nga rangatira katoa i tae mai kei te whakaaro nui ki a ratou mahi ki te whakaora ia ia. Engari ki te hiahia ia ki te noho hei whakawa mo te hahi me nga kaunihera, kare e kore ka peia atu ia i te rangatiratanga.

Ua pahono Luther: “Eita te evanelia a te Mesia e nehenehe e porohia ma te ore e faaino. Me wehe ke ahau i te Ariki me te Kupu a te Atua, ko ia anake te pono, ma te mataku? kahore He pai ke ki ahau te patunga tinana, toto me te ora.«

I tohe ano ia kia ngohengohe ki te whakawa a te Emepera. Kare he mea e mataku ai ia. Ka whakahokia e ia, 'E tino koa ana ahau, i te mea ka tirohia, ka whakawakia e te emepera, e nga rangatira, e nga Karaitiana ngawari rawa atu; engari i runga i te tikanga kia whai whakaaro ratou ki te Kupu a te Atua. No te mea ko tera anake te mahi a te tangata. Kua herea ahau e tenei kupu me toku hinengaro me te whai pono i tana whakahau.«

Kaore i roa ka pakaru te huihuinga. Heoi ano, tokorua, tokotoru i noho ki muri me te hiahia nui kia tae atu ki to ratou haerenga. Engari i noho pakari a Luther. 'Ko te Pope,' ka mea ia, 'ehara i te kaiwhakawa mo te kupu a Ihowa. E hopoia na te mau Kerisetiano atoa ia ite e nafea ia ora e ia pohe.”

I mohio te Reichstag mo te korenga o tenei kaupapa mai i te Archbishop o Trier. Ko te tino miharo o te Emepara taitamariki mo tenei i nui atu i tona riri. “Kua tae ki te taima,” ka kii ia, “kia whakamutua tenei mahi.” Ka tohe te Ariipihopa mo etahi atu ra e rua, ka whakaae katoa te kaunihera o te kawanatanga. Ka whakaae te Emepera. Ko te Kai-whakawa anake i whakahe.

Maminga: tautohetohe a te iwi

Ko tetahi atu ngana ki te whakaaetanga. I tino hiahia a Cochlaeus ki te whakatutuki i nga mea kaore i taea e nga kingi me nga perehitini. I te hoê tamaaraa e o Luther i roto i to ’na hotera, ua faaitoito mǎrû noa oia ia ’na ia fariu ê. Ka ruru a Luther i tona mahunga. He maha nga tangata i te tepu i whakaatu i to ratou riri mo te ngana o nga akonga a te Pope ki te whakatenatena i a Luther kaua ma te tautohetohe engari ma te kaha. Na ka tono a Cochlaeus ki te whakahaere tautohetohe ki a ia mena ka whakarerea e ia tana mahi haumaru. Ko ta Luther i hiahia he tautohetohe noa. Engari i mohio ia ki te kore he whakahaere haumaru, he mea whakamate tenei. Ua mana‘o te mau manihini e i muri a‘e i te mana‘o o Cochlaeus, te vai ra te hoê ravea a te pâpa no te tuu ia Luther i te rima o te feia i opua i to ’na haamouraa. No to ratou riri, haru atura ratou i te perepitero riaria e tuu atura ia ’na i rapaeau i te uputa.

Maminga: kai awhiawhi

I hiahia te Archbishop o Trier mo tetahi uiuinga ano me te tono kia kai te hunga i tae ki te hui o mua. Ko te tumanako ka pai ake nga roopu ki te hohou i te pai o te noho pai. Te mau tautooraa tamau no te haaparuparu ia Lutera i to ’na aueue ore, te faahaamana‘o ra ïa o Balaka i te aratairaa ia Balaama mai te hoê vahi hi‘oraa i te tahi atu vahi, ma te mana‘o faufaa ore e faatupu i te hoê kanga i nia ia Iseraela. Kare i pai ake te mahi a te episekopo i ta te kingi o Moapa. Eita te haapopouraa aore ra te mǎta‘u i te taata e nehenehe e faaaueue i te faaotiraa a te taata faaapî. Na te kaha o te atua i pupuhi nga mea katoa ki a ia.

Raina whero: Te Kupu a te Atua

Ua rave-atoa-hia te tahi atu tamataraa: ua haere mai e piti taata toroa teitei, te hoê o raua tei here roa ia Luther, e hi‘o ia ’na i to ’na hotera. I tonoa e te kai-pooti e rua ana kaitohutohu kia tae mai ki te korerorero. I hiahia nga tokorua tuatahi ki te aukati i te wehewehenga o te hahi ahakoa nga utu katoa. Ua taparu ratou ia Luther ia tuu i te reira parau ia ratou. Ka whakahaerehia e ratou nga mea katoa i runga i te wairua Karaitiana.

"Ka taea e au te whakautu i taua wa tonu," ko ta Luther te korero. “Ka whakarerea e ahau taku whakahaere haumaru, ka tuku atu ahau ki te Emepera me toku ora; i te pae râ o te Parau a te Atua... aita roa ’tu!’ Ua tia a‘era te hoê o te mau taata a‘o a Frederick i nia e ua parau i te mau vea: ‘Aita anei e navai? Eita anei e navai taua huru tusia ra? Kua ranea au, kare au e pai kia rongo ano«; ka whakatika ia, ka poroporoaki riri.

Kare ano nga karere e rua i mohio ki te pumau tonu o te tangata nana nei i mahi ki a raua. I whakapono ratou ka angitu ake ki a ia anake. Na ka noho raua ki raro, ka tohe ano ki a ia kia ngohengohe ki te Reichstag. Ua pahono Luther i teie mau aniraa mai ta Iesu i farerei i to ’na enemi rahi: ma te Parau a te Atua. Ka mea ia, "Kua oti te tuhituhi, 'Ka kanga te tangata e whakawhirinaki ana ki te tangata.'" Ka tohe ratou ki a Luther a ngenge noa ia, ka mutu ka whakatika ake ki te riri, ka tohe kia haere. I a raua e mawehe atu ana, ka mea ia ki a raua, E kore rawa e taea e te tangata te whakaputa ke i te kupu a te Atua i tona wahi.

I whakaae a Luther ki te mana o te Kaunihera me te kore whakaaro

I te ahiahi ka puta he kaupapa hou: he kaunihera nui. I tono tika ratou ki a ia kia whakaaetia. "E whakaae ana ahau," ka mea ia, "engari mehemea ka whakatauhia e te Kaunihera i runga i nga Karaipiture".

I to ratou whakaaro ka ngawari te whakaae, ka oma atu ratou ki te Archbishop o Trier me te korero ki a ia kei te korero a Dr. Ka tuku a Luther i ana tuhinga ki te whakawa a te kaunihera.

Ua fatata te arii epikopo i te faaite i te parau apî maitai i te emepera i to ’na mana‘o feaa. No to Luther aueue ore i roto i to ’na faaroo e mea au a‘e na ’na ia faaroo i teie tupuraa apî na roto i to ’na iho vaha. Na ka karangatia e ia.

“E te taote,” te parau maitai a te arii epikopo, “te haapapu mai nei to ’u mau taote e e auraro noa oe i te faaotiraa a te hoê apooraa.”

'E toku ariki,' ka mea a Luther, 'Ka taea e au te whakamanawanui i nga mea katoa. Ko te mea anake e kore ahau e whakarere ko te Karaipiture Tapu."

Na te a‘o a Rabban Gamaliel te Elder i faauru ia Luther

I kite te Akipihopa kaore ana karere i tino whakaatu i nga korero pono. Eita roa ’tu o Roma e farii i te hoê apooraa i niuhia i nia noa i te parau faauruahia. "Na," ka kii te perehitini rangatira, "kia rongo ahau i to whakaaro mo tenei ahuatanga."

I wahangu a Luther mo te wa poto. Na ka oha ia, ka mea, Ko te kupu anake a Kamariere taku e mohio nei, Ki te mea na te tangata tenei mahi, tenei mahi ranei, ka kore noa iho; engari ki te mea na te Atua, e kore e taea e koutou te whakangaro - kei puta mai koutou ko te hunga e hiahia ana ki te whawhai ki te Atua.’ Ka taea e nga Emepera, nga kai-pooti me nga kawanatanga emepera te whakahoki i tenei whakautu ki te popa.

Inaianei kua kite te Akipihopa kua kore noa iho etahi atu mahi. Ua tuu o Luther i to ’na avae i nia i te niu papu. Ko tona turanga kare i aueue.

I whakaponohia e te Kaihuri kaore he mea e taea ma te whakaroa i tana noho ki Worms. No reira, i tana haerenga atu, ka patai atu ia ki te Akipihopa: "E toku ariki, kia patai atu ahau ki a koe ki te Kuini mo nga tikanga haumaru mo taku hokinga mai."

"Maku e tiaki," i kii te Archbishop i mua i to raua wehenga.

Dawn of a better era – mihi ki a Luther

Kua kore a Luther i pai ki te whakawhiti i te ioka a Ihu mo te ioka o te papa. Koia anake tana he. Ua navai râ te reira no te haapeapea i to ’na ora. Ko te aro o te emepaea katoa i aro ki tenei tangata kotahi. Eita te mau haamǎta‘uraa e te mau aniraa atoa e nehenehe e faaaueue i to ’na taiva ore i te Atua e i ta ’na parau. Ma tana awhina, ka mau tonu a Luther. Ko tetahi tangata nui atu i a Luther i tu i tona taha, e arahi ana i ona whakaaro, e whakatapu ana i tona mohiotanga, e hoatu ana ki a ia te matauranga e hiahiatia ana e ia i nga wa o te raru.

Ahiri te taata faaapî i farii noa i te hoê noa tuhaa, e upootia ïa o Satani e to ’na mau nuu. Ua riro râ te aueue ore o Luther i mua i te rima auri o te pâpa no te faatiamâ i te ekalesia e no te faatupu i te hoê tau apî maitai a‘e. Ko te mana o tenei tangata kotahi, i maia ki te whakaaro me te mahi mo ia ake i roto i nga kaupapa whakapono, he pa ki te Hahi me te ao, ehara i te mea anake i tona wa engari mo nga whakatupuranga katoa kei te heke mai. E haapuai to ’na aueue ore e to ’na haapao maitai i te mau taata atoa e farerei i te hoê â huru tupuraa e tae noa ’tu i te hopea o te tau. I mahia te mahi a te Atua i konei. Ko nga korero a Luther i mua i te Diet of Worms i hanga he hitori penei i etahi atu huihuinga. Ua hau a‘e te mana e te hanahana o te Atua i te mana‘o taata e te mana rahi o Satani.

Ko te hokinga o Luther ki te kainga, i runga i te whakahau a te Emepera, ma te puku me te tere

I muri noa iho i te ho‘iraa mai o Luther i to ’na hotera, ua tae mai e piti tia mana teitei o te hau, ma te apeehia e te hoê notari. Ka tahuri te Kaihauturu ki a ia, ka kii ko te Kaiser, nga kai-pooti me nga rangatira i whakatupato noa i a ia. No reira, ko te Rangatira o te Emepaea, he kaiwawao i te whakapono Katorika, ka kite ia i te kaha ki te whai i etahi atu tikanga. Ua faaue oia ia Luther ia ho‘i i te fare i roto e toru hebedoma, ma te ore e haapeapea i te hau o te huiraatira na roto i te mau parau faaararaa i te parau aore ra tei papaihia i nia i te e‘a.

Ua ite o Luther e fatata roa teie parau apî i te peehia e to ’na faahaparaa. Ua pahono mai oia ma te mǎrû e: ‘Te mea e tupu nei i nia ia ’u, o te hinaaro ïa o Iehova. Kia whakapaingia tona ingoa!" Katahi ia ka korero ano: "Tuatahi o nga mea katoa, ka mihi ahau ki te Kuini, ki nga Kai-pooti, ​​ki nga Rangatira me nga Whenua Emepaea mo te whakarongo nui ki ahau. Ko ahau, a kare ano au i hiahia ke atu ko te whakatikatika i te Hahi kia rite ki ta nga Karaipiture. E pai ana ahau ki te mahi, ki te mamae ranei i nga mea katoa e pai ai te Emepera: te ora, te mate ranei, te honore, te honore ranei. Ko te mea anake ko te kauwhau i te rongopai. No te mea, e ki ana a Hato Paora: e kore e taea te here te Kupu a te Atua.«
i Nga Tohu o te Wa, Hepetema 20, 1883